Search This Blog

Pages

Wednesday, November 18, 2009

Post Graduate Zirlai Nula Rualte Hnena ka Thusawi

(Dt. 22. 10. 2009, Thursday zan khan All Mizo Post Graduate Students' Union hruaitu ten MA/MSc/Mcom,etc) zirlai te hnenah thusawi turin min rawn sawm ve hlauh mai a, chuta ka thusawi chu a ngai ngaiin ka rawn vawmbei a ni. A bo loh nan a tha phian a ka rin avangin)
Zanin ah in hma a thusawi tura tih ka ni hi a ropui ka tiin changsang ka inti hle mai a. Mizo nula fel leh chhuanawm tak tak, chutah pawh pawl tawp zirlaite hma a thusawi thei nih hi achievement ropui tak pakhat chu a ni ve hrim hrimin ka hria a ni. Zanin a kan lo kal chhan chu kan hre tawh a, nangmahni ho zingah inkawmngeihna te, innel na te, inlaichinna tha zawk te a lo awm theih nan leh pawl hminga kan thawh hona kawng hrang hrangah chak zawka hma kan lak theih nan te, thawh hona tha zawk a lo awm zel theih nan AMPGSU member intlawhchhuah programme hi buatsaih a ni. Kum 2007 khan research ti turin ka rawn chhuk leh a, chumi tum chuan AMPGSU Freshers’ Social ah General Secretary hlui ka nih avangin duhsakna ka dawng a, thusawina hun tha tak min lo pe a. Chumi tum chuan, “I inngaizawng ang u” tih thupui hmangin hlawhtling takin thu ka sawi tawh a ni. Hlawhtling takin kan tihna chhan kher chu khami avang khan nge ni inngaizawng pawh an awm nual reng a, mahse vanduaithlak deuh nia ka hriat chu a daih rei ta lo hlawm kha a ni. Chuvang chuan i inngaizawng ang u tih mai kha a tawk ta lo deuh niin ka hria a. Tun hun, kum 2009 AMPGSU member intlawhchhuah programme thupui atan chuan a aia ril deuh hlek zawk nia ka hriat “I inhmangaih ang u” tih hi thupui atan ka rawn thlang ve ta thung a ni.

Zanin a i inhmangaih ang u tih ka sawi tur hian nula leh tlangval inkara inhmangaihna ringawt ka kawh tir dawn lo va. Ram leh hnam hmangaihna te, Mizo leh Mizo inkara inhmangaihna te, mahni kan inhmangaih anga midang hmangaih ve theihna te, chumai piah lamah he hringnun zinkawng ka zawh tawh ah Pathian khawngaihna avangin thil chi hrang tam tak ka tawk a, a changin dinhmun hniam takah ka ding a, a changin dinhmun sang taka ka din chang a awm a, a changin rethei takin ka awm a, a changin nuamsa takin ka awm thung a. Chutiang chuan hlimni leh lawmni, lungngaihni leh tahni ten ka nunah nasa takin thu an lo sawi tawh thin. Chung ka tawn hriat te atang chuan, mahni hma sial lutuk si lova mahni leh mahni inhmangaih te hi a lo va tul em tih te ka zirchhuak a. Chung thilte chu zanin hian a tawi thei ang berin ka rawn khaikhawm dawn a ni.

Ka rilru ah chuan thil dang sawi chak tak tak ka nei tam mai a, chung zingah chuan “My Journey from Hate to Love” tih te, “You are Important” tih thupui hmanga i pawimawh a ni, i hlu a ni, he khawvel a i lo awm ve ngawt mai hian chhan a nei a ni tih te pawh sawi ka chak hle mai. Chu phei chu ka nun tichaktu, min tiphura, thathona nasa tak min pe tu a nih avangin nangni ngei paw’n in hlawkpui viau in ka’n ring a. Mahse zanin a kan lo kalchhan nena hmehbel talh a buaithlak deuh a ka hriat avang leh “I inhmangaih ang u” tih nen hian a inmil thlap nia ka hriat avangin ka han thlang ta a ni a. Ngaihnawm in lo ti em ang chu maw. Engpawh ni se khawnge ram leh hnam hmangaihna atangin bul in tan teh ang.

1. Ram leh hnam i hmangaih ang u: Tunlai khawvel kan thlir chuan hmeichhia te rorelna khawvelah kan cheng chho tan mek a ni tih kan hmu a ni. Ram tam taka an hruaitu lu ber berte chu hmeichhia te an ni a. Thiamna lamah ni se kumin Nobel Prize an sem zawh takah ka hriat chinah Chemistry Nobel Prize mi 3 in an intawm a, chung zinga pakhat chu hmeichhia a ni a, medicine ah mi 3 bawkin intawm in an zinga 2 chu hmeichhia an ni a, economics ah hmechhia an tel bawk kha. Chutiang chuan entertaiment world ah te, business ah te, politics ah leh zirna lam thlengin hmeichhia ten hma an hruai chho mek tawh a. Mizoramah ngei pawh lehkha thiam ber ber, a thleng sang ber ber, a hlawhtling ber berte chu hmeichhia te an ni tawh a. Mizo hmeichhia te pawn hma in hruai chho tan mek a ni. Hetiang hi kan dinhmun a lo nih tak avangin Mizo hmeichhia ten ram leh hnam in hmangaih a hun ta a ni. Party politics ni lo, ram leh hnam politics ah pawh in zuanluh a hun ta. Tun hma chuan “Mizo hmeichhia ten ram leh hnam an hmangaih lo” tih a ni thin a, mahse lehkha te in lo thiam chho a, dinhmun tha a in lo din chhoh mek takah chuan Mizo mipate phurit ni thin ram leh hnam hmangaih hi in mawhphurhna ah a tla chho ve zel a ni tih hi pawm thiam ang che u. Nakin lawka kan ram hruaitu tur te, MLA, Minister, CM thleng a la ni tur te chu Mizo hmeichhiate hi in ni. Khawvel hmun hrang hrang han thlir leh ila, hmun tinah hnam feeling a nasa tial tial a ni tih kan hmu ang. Hmanni lawkah Ireland atangin Romanian ho hnawhchhuah an ni a, Australia ah te, America ah te, Europe hmun hrang hrangah te pawh racism avanga buaina a pung chak em em reng a, nitin deuh thaw nwes ah a lang a ni. Chutiang chu khawvel dinhmun a nih mek avangin ram leh hnam hmangaihna chungchang sawi hi a tul a, a pawimawh a, a thing thei hek lo a ni.

Developed countries ho politics tenawm tak pakhat nia ka hriat chu an mahni conservative tak chung a ram thang mek leh ram rethei te zingah liberalism leh multiculturalism zirtirna an thehdarh hi a ni. Henghi hnam ralna ram changkang zawk ten ram rethei zawk te min awp behna hmanrua a ni tih kan hriat a thain ka hria. Ram leh hnam hmangaihna thu in hnena sawi tura ka inbuatsaih lai hian hmeichhe pakhat ka rilruah a lo lang a, chu chu Sarah Palin-i hi a ni. Duh se khawvel nuam ti takin a chen thei ngei ang tih ka ring a, a hmeltha a, a hleitling bawk si. Mahse hmingthat a thlang a, conservative Christian nih thlang in, America ram tana theihtawp chhuah an thlang te hi a ropui ka ti hle mai. Kum 2008 ah Vice President atan tling zo lo mahse, tunah chuan kum 2012 a an inthlanpui lo awm leh tura Republican ho Presidential nominee langsar ber pawl a ni leh der tawh a ni. Alaska a khaw pakhat nula hmeltha ve satliah tak thin, American mipui tam takte tana beiseina nung a lo ni ta mai hi a ropui ka ti. Chumai bakah hetiang taka a lar hnu leh dinhmun tha a a din hnuah pawh a pasal a la zah thiam em em reng mai te, Christian tha tak nih a thlang fan te, abortion a la do tang tang reng te hi chhinchhiah tlak tak niin ka hre bawk. Chuvang chuan Sarah Palin-i te ang hi Mizo nula, Mizo hmeichhia kan mamawh a ni. In duh phawt chuan Mizoram tana beiseina in ni thei a, Mizo mipui te tana beiseina nung, thil danglam thlentu in ni thei a ni. Chu theihna, potential chu in nei theuh a ni tih pawh ka hria e. Chuvang chuan ram leh hnam hi hmangaih ang che u.

Keimahni level-ah chuan hnamdang rawn ngaizawngtu che u, Mizo nula in nih avanga in hnar te kha ram leh hnam hmangaihna chu a ni a. Zirlai tha taka in tih avanga Mizo hnam in ti hmingtha te kha ram leh hnam hmangaihna a ni a. Mizo nunze mawi tak in chhawm nung hram hram te, rilru thianghlim tak leh tha tak in pute pawh hi ram leh hnam hmangaihna chikhat a niin, khatiang taka in han awm khan kan tan chuan hero in ni.

2. Keimahni ho inkara inhmangaihna: Zanin a kan lo kalchhan ber a ni a, keimahni ho inkarah innelna leh inhmangaihna hi lo awm zel se tia rawn kal kan ni. North East hnam hrang hrangte zinga Mizo te kan danglam bikna chu kan inhmangaihna hi a ni. Mizo tawh phawt chu kan inhmangaih a ni. Kan thian Naga pakhat sawn a sawi thin a, Mizote in thatna em em chu in inhmangaih a, in inkawm ho dial dial thin te, in dam loh nikhua a in pungkhawm a, in inkan thin te hi a ni. Keini chuan kan ti ve thei lo a, hnamdangte tan chuan in ngeiawm, in awhawm em a ni a ti thin. Ka hnenah pawh vawi thum lai a sawi tawh nghe nghe a. Inhmangaih taka kan awm ho dial dial a, kan inkawm ho dial dial hian midangte chil kan tiput a nih chu. Vanram nawm nachhan tur ber nia ka hriat pawh a kawtthler rangkachak vangte ni lovin, a awm apiangte an inhmangaih em em tur hi a ni. Hmangaihna in ro a relna chhungkua chu an chenna rap in chhawlbuk mai mah ni se vanram a chang thin an tih kha.
Mizoram level atangin han sawi ta ila, kan duham avang te, mahni hma kan sial luat avang te, kan khawvel tawng chhoh mek a zir te, mihring kan lo pun tak avangte leh thil dang dang vang pawh a niang, Mizo te kan lo inhmangaih lo tan ta hle mai. Mi tam tak chuan kan Mizo puite chanai eiruk duh khawpin hmangaihna kan lo tlachham ta a. Midang bum duhna thinlung te, midang ngaihsak peih lohna te, mi chunga sual tih hreh lohna te leh sualna chi hrang hrang pawh a pung nasa hle a ni. Helai campus level kan thlir pawn kan inkawm ngeihna leh inngaihsakna te paw’n hniam lam a pan nasa hle a ni tih keini ngei pawh hian kan hmu phak a ni. Tun hma ang a thil engkim ti ho a, in kawm ho dual dual kha chu thil theih a ni tawh lovang. Tunlai khawvel thlirin in kawm bik te, thian ngaihsak miah lo te pawh a awm theih a ni. I inhrethiam ang u. Tun hma anga dual dual nun a let leh chu thil harsa a ni tawh ang. Amaherawhchu, chhiatni thatni ah te, zirlai pawl hminga kan chet velna kawng hrang hrangah te erawh hi chuan Mizo kan nih anga kan duty a ni tih hria in kan inngainatna leh hmangaihna te hi i lanchhuah tir hram hram ang u. AMPGSU Inkhelhpui te, AMPGSU Foundation Day cum Advance Christmas te pawh kan hmang chho zel dawn. Chungah te pawh chuan thahnem ngai tak leh a phur thei ang bera tel turin kan insawm a ni.

Ka thusawi tih tawp nan tehkhin thu pakhat hrilh che u ka duh a. A tak tak a nih leh nih loh pawh ka hre lo. Mahse zirtir tha tak a nei nia ka hriat avangin sawi ngei ka duh thung a ni. Engtik hunlai emaw khan Himalaya tlang panga puk pakhatah hian mithianghlim pakhat hian tawngtaiin a hun a hmang a. Thurawn la turin mi tam tak a hnenah an rawn kal thin. Chutih lai vek chuan India ram khawpui pakhata company lian tak hotupa ber chuan harsatna a lo tawk ve mek a. A chhan chu an company chu a productive lo em em mai a, nikhat chhunga siam chhuah hman tura an tih te pawh an siam zo hman lo thin a ni. A chhan an han chhui chian chuan chu company a thawk a lian ber atanga a te ber thleng chuan nitin in rel leh in sawichhe reng rengin an hun an lo hmang thin a lo ni a. An iner em em a, hna pawh thawk mumal hman lovin chutiang chuan an hun an lo hmang thin a lo ni. Company hotupa tihngaihna hre lo chuan thurawn la turin Himalaya tlang panga mithianghlim chu a han pan ve ta a. A harsatna zawng zawngte a han hrilh a, chutah chu mithianghlim pa chuan heti hian a lo ti a, “In zingah khuan Pathian, mihring anga insiam danglam a awm a, chu chu in hriat loh vangin a ni”, tiin. Chu company hotupa chuan mak a ti em em a, Pathian kan zingah a awm a maw, a ni thei lovang. Mahse mithianghlim berin a sawi miau bawk si a. Anih leh tu nge ni ta ang aw, Joint director khu a ni thei ang em. Ani khu chuan mi rel a hrat em a, a ni thei lovang, mahse mithianghlim khan mihring anga insiam danglam a ni e a ti bawk sia, a ni thei tho mai. A ngaihtuah buai nasa hle mai a. Chutiang chuan a haw leh ta a, a thlen velleh company a thawk zawng zawng chu a ko khawm a, mithianghlimin a hnena a sawi chu a sawi chhawng ve leh ta a. Mak an ti hlawm em em mai a, an in en kual a, kan zingah Pathian a awm a maw? Tunge ni ta ang le? Tiin an rilruin an inzawt kual a ni. Chuta chin chu thil a lo danglam zo ta. Tumah an inrel ngam ta lo, an rela kha Pathian a lo nih palh hlauh takin tiin. Chutiang chuan in hrethiam tak leh in zah tawn takin hna an thawk ho ta zawk a, company hlawhtling tak a lo ni ta a ni an ti.

Hetia kan nun hona kawng hrang hrangah hian inhmangaih harsa kan ti thin a, kan inrelin kan insawichhe fo bawk. Chutiang ai chuan kan nitin nuna kan inhriatthiam tawn hram hram hi a pawimawh a ni. Inhmangaih tawn tur pawn kan nihna ang anga kan in pawm tawn hi a lo pawimawh a ni. Chak lohna te, fel lohna te kan nei ang, chung pawh chu kan inhriatthiam sak a, kan in pawm sak tawn hi a tul a ni.

A enga pawh chu ni sela, helai hmuna in awm chhung hian a nuam ti thei ang berin, a hlim thei ang berin hun hmang ula. In rilru natna tur leh ininchhir lehna tur thil engmah ti suh ang che u. Ngaihzawngte pawh nei rawh u, mahse thianghlim takin ni rawn se. Hei hi hre reng ula ka duh: Hmeichhia te in mawina ber chu in nungchang a ni a, in hlutna ber chu in thianghlimna hi a ni.

God Bless Mizoram, My Home Sweet Home!

Perching on the high hills of North Eastern corner, Mizoram is a storehouse of natural beauty with its endless variety of landscape, hilly terrains, meandering streams deep gorges, rich wealth of flora and fauna. -mizoram.nic.in

Mizo ka ni hi ka ngaihlu hle mai a. Hnam changkang hmasa zawkte ngaihtuah chuan kan thlenchin a la tawiin, hmuhsit tlak lek kan la ni maithei, mahse, Mizoramah hnam ropui tak mai, mahni tawk a inchhuang tak leh chapo tak kan lo awm reng mai hi a mak a, Mizo ka nih avangin Pathian hnenah lawmthu ka sawi fo thin.

A tlang leh lui te, kham rang chuai mai leh ruam thuk tak tak mai te, tlang panga kawng kal kawi ngi ngiai te, thing leh mau chi hrang hrang leh nungcha chi hrang hrangte hian Mizoram a ti mawiin, rohlu an va tling tak em!
Kan mi ngaihsan ber ber te chu thianchhan thih ngam mi huai te, mahni tana hlawkna um miah lo mi tlawmngai tak mai te, midangin hmu dawn miah lo mah se rinawmna leh dikna vawng nung tlat duh mi te an ni. Kristianna pawh hi lo pawm huk lo chi kan ni hlei nem le! Midangte tana nun hlan ral thak ngam Lal Isua chanchin hian kan thinlung a ti tuiral a, thianchhan thih ngam Zofa huaisen te thinlairil a fan a ni.

Mizoram tlawha zin ka thian tam takte chuan polite takin Mizoram nuam an tih thute an sawi ve nual thin. Mahse an sawi hmaih ngai loh pakhat chu a kalkawng hlauhawm zia te, a tlang hriam zia leh lenvahna tur pawh a awm loh thu te a ni fo. Hmuh tur leh en tur pawh hi a tlem em lulai lutuk em a ni. Hnam dang leh hmun dang atanga lo kalte tan chuan han fak vak nachhan tur a tlem in, ram dangte ngaihtuah chuan chuti teh chiama nuam chu a ni lo mai thei. Mahse kei atan erawh zawng, he ka pian leh murna, ka pute leh an pu lehchhawngte ngei pawhin lungchim taka an lo enkawl thin, luchhum banchhum huam a an lo ven him, ramsa te nen a tual an lo chai ho thinna ram hi a mawi ka tiin, ka ngaihlu a; Mizoram chanchin hi ka sawi bang thei lo a ni.

Mizoram, The Land of The Free and The Home of The Brave: God Bless Mizoram, My Home Sweet Home!

Tuesday, November 10, 2009

Bul ka tan ve e!

Tlangval senior nih hnuah bul kan tan chho ve dawn chu a nia le(h). Eng tak ang chho zel ang i maw! A bul tan nan hei ka'n post vel chhin a, zirchawp chunga ka post a nih avangin a la ngaihnawm lutuk lem chuan ka ring lo.
Kum 2004 kumtir lam atangin internet hi ka hmelhriat chiang ve tan chauh a, hun reilote kalta ni mah se khawvel danglam chak zia leh mihring nun inthlakdanglam nasat zia hi chuan ka nun thleng paw'n nasa takin a nghawng ve a nih hi.
Kum 2004 ah MSc (Chemistry) ka zo a, chumi hnuah kum thum dawnlai zirna ka chawlhsan a. Hna chi hrang hrang ka thawh kual hnuah, kum 2007 ah research ti turin ka chhuk leh a. Kum thum chhungin thil a lo danglam chak kher mai. Thiante aiin kum thumin ka hnuhnung ta bik a ni, tam takin hna tha tak tak an lo chelh fur tawh a, pa te takte nih tawh mahnak a laiin kan tet belhchhah khawp mai. India ram company lian ber ber a executive post chelh te, College leh University a Lecturer hna chelh tawk leh IAS ni ta te pawh an lo awm nawk mai. Chawlh hi a lo tha lo a nih hi!
Tin, mak ka tih em em pakhat chu kum 2004 kha chuan mobile phone hmang thei chin chu mi hausa leh hna sang deuh chelh te chauh kha an ni a, kum 2007 a ka chhukthlak leh tum erawh chuan a nei lo awmchhun ka ni ta. Mobile phone technology avanga kan khawsakphung a lo danglam tak zia hmu thei a ka awm hi a vanneih thlak hle mai.
Kum nga kalta kha chuan ram pawna lehkha zira fehchhuak Mizote kha kan la inkawm khawm dual dual thin kha a ni a, tunah erawh chuan mahnia tlat fal kan hrat ta hle mai. Individualism hi tunlai khawvel kal chho zel thlirin a pawi ka ti lem lo. Dual dual nun a kan kal chhoh reng chuan he khawvel ah hian kan dingchhuak zo lo palh ang tih a hlauhawm e. Thian kawm aia mahni a awm melh melh nuam ti zawk kan pung chho zelin ka ring.
Kan inchei duhdan te, kan tawngka chhuak leh nunphung hrim hrim te, kan ngaihsan zawng leh kan ngaihzawng neih dan thlengin a va danglam chak em! A chang chuan kei ngei paw'n hriatthiam harsa ka ti thin. He khawvel kalphung leh nihphung chu lo danglamin, kan bul vela thil awm te pawh nasa takin lo inthlakthleng mahsela, engti kawng zawng maha danglam ve tawh ngai lo tura ka ngaih thenkhat te chu:
1. Mizo ka nihna: Pi leh pute atang tawh a Mizo nisa a piang ka nih avangin ka Mizo nihna hi thlanah ka liampui ngei chuan ka ring. Ka duh emaw duh lo emaw, Mizo ka ni tawh a, ka thisen zungzam a bet tel tlat tawh a nih avangin ka thlakdanglam thei tawh lo. Chuvangin ka Mizo nihna hi lawm taka ka pawm hian a tha mai e.
2. Pathian hmangaihna: Ani chungchang hi chu keia lo sawi ve vak pawh a tul lemin ka hre lo. A ropui em!
3. Abraham Lincoln: A thi daih tawh. Amah mai bakah he khawvel mual liam san ta te zawng zawng pawh. An nun siam tha tur emaw, nun bul rawn tan tha leh tura an rawn thawh chhuah leh mai kei hi chuan ka beisei tawh lo. Mihring tan vawikhat thih ruat a ni si a. Tin, thil kal tawh hnu te hi a thlakdanglam theih tawh dawn a mi? Engtik hunah emaw chuan Science and Technology thiamna hmangin 'Time Machine' te pawh kan la siam chhuakin ka ring. Mahse thil kal tawh hnu siam danglam leh tum chu a buaithlak viau ta ve ang le.
Heng bakah hian mi thenkhat chuan sawi tur tam tak an neih belhchhah ngei ang. Engpawh ni se, mi ten Sikeisen a lawn an sawi lai leh thla (moon) a tui siamchhuah an tum tawh laiin, hei bul ka rawn tan ve e!